Avrupa koleksiyonu
Avrupa di̇lleri̇nde basili ki̇taplar koleksi̇yonu
Basılı kitapların Avrupa dillerindeki koleksiyonu şu anda Bosna ve diğer Avrupa dillerinde yazılmış 42.000’den fazla basılı monografik yayını içermektedir.
Bu koleksiyon, kütüphanede düzenlenen el yazmaları ve arşivlerle ilgili daha yeni bir tarihtir. Bölüm, 19. yüzyılın başlarında ve Avusturya-Macaristan’ın Bosna-Hersek’e gelmesiyle birlikte, yerel Müslüman nüfusun daha geniş bir eğitim alması ve Latin harfleriyle yerli dilde yazmasının ardından 20. yüzyılın başlarında yaratılmıştır. Zamanla, bu koleksiyon yoğun bir şekilde doldurulmuş ve kütüphanenin diğer koleksiyonlarını kısa sürede aşacak şekilde geliştirilmiştir.
Bu koleksiyonun temel kısmı Bosna Hersekli yazarların, Boşnaklar ve Bosna-Hersek üzerine yazılmış eserlerinden oluşuyor. Konulara gelince, koleksiyon genel ve ulusal tarih, oryantalizm, İslamcılık, felsefe, sanat ve diğer benzer alanlar üzerine çalışmalar içermektedir. Çeşitli sözlükler, ansiklopediler, bibliyografiler, istatistik el kitapları vb. İçeren bir referans derlemesi ile zengin bir edebiyat koleksiyonundan bahsetmek önemlidir. Diploma ve yüksek lisans tezleri ile doktora tezleri de bu koleksiyona dâhil edilmiştir. Söz konusu alanlara ek olarak, ayrıca bağış toplamalarının bir parçası oldukları için matematik, kimya, tıp, astronomi, biyoloji üzerine bir dizi uzman kitap da bulundurmaktadır. Daha geniş anlamda, bu fon, Avrupa dilleri içinde yazılan tüm değerli ve önemli yerli ve dünya mirası eserlerini korumakta; ancak koleksiyonun özü Bosna-Hersek ile ilgili çalışmalardan oluşmaktadır.
Bosna-Hersek’teki Latin harfleriyle yazılan ilk Müslüman kitap, Mehmed-beg Kapetanović Ljubušak’ın düzenlediği Risale-i Ahlak – İyi ve Kötü Davranışlar Dersi – 1883’te Saraybosna’da basılmıştır. Bugüne kadar yazarı Boşnak olan yayınlanmış kitapların çoğu kütüphanede saklanmıştır. Bosnalı Müslüman yazarların yerel dilde yazdıkları yazıların başlangıcı 16. yüzyıla kadar uzanır. Bu metin, Arap harfleri veya Arebica olarak yazılmış olan ve Aljamiado edebiyatı (Alhamijado) olarak adlandırılan Boşnak dilinde edebiyatın ortaya çıkış zamanıdır. Aljamiado edebiyatının (Alhamijado) koleksiyonu, Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nin Avrupa koleksiyonunun çok önemli bir parçasıdır. Bu koleksiyon nadir sayılır. Temel olarak dini ve didaktik içeriklerin eserleri içerirken, güzel yazın daha az kapsamdadır. Aljamiado edebiyatının yanı sıra, koleksiyonun bir diğer önemli unsuru, Latin harfleriyle basılan ilk Boşnak kitaplardan, Bosna Hersek hakkında Avusturya-Macar döneminden gelen kitaplardan, Eski Yugoslavya zamanından itibaren Bosna Hersek yazarlarının erken baskılarından, 1992-1995 dönemindeki savaş zamanı baskılarından oluşur.
Avusturya-Macaristan döneminde, Bosna-Hersekli yazarların basılan birçok kitabı, özellikle Bosna-Hersek ve halkları hakkında olmuştur. Kütüphane, bu döneme ait Boşnak Müslüman yazarlarının neredeyse tüm eserlerine sahiptir. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başından itibaren önemli eserler arasında Mehmed-beg Kapetanović Ljubušak, Kosta Hörmann, Edhem Mulabdić, Antun Hangi, Safvet-beg Bašagić, Musa Ćazim Ćatić vb. tarafından yazılan kitapları sayabiliriz. Daha sonraki dönemlerden Osman Nuri Hadžić, Ivan Milišević, Vladislav Skarić, A. Hifzi Bjelevac, Hamdija Kreševljaković, Hamza Humo, Ahmed Muradbegović, Alija Nametak, Hamid Dizdar ve diğer yazar ve şairlerin eserlerinin ilk baskılarından bahsetmek önemlidir.
Kütüphane 1992-1995 savaş döneminde basılan eserlerin çoğunu elinde bulundurmaktadır. Çağdaş Bosna Hersekli yazarların kitapları düzenli olarak temin edilmektedir.
Bu koleksiyona özel katkılar, Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’ne şahsi bağışlayan Boşnak entelektüelleri ya da onların torunları tarafından yapılmıştır.
Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nin bir parçası olan ve ortak özellikleri Bosnalı yazarların çalışmaları ve Bosna-Hersek hakkında çalışmaları açısından en önemli olan üç özel kütüphane:
Osman Asaf Sokolović’in Kütüphanesi
Saraybosna’da doğan sosyal ve kültürel bir çalışan olan Osman Asaf Sokolović (1882-1972), yıllarca kütüphanesini özenle topluyordu. Türk ve Fransız dillerinden çeviriler olan 50’nin üzerinde eser yayımladı. Avrupa dillerindeki kitapları içeren kütüphanesinin bir kısmı 7000’in üzerinde kitabı barındırıyor. Bu koleksiyon basılı materyallerin değeri bakımından gerçek bir hazinedir. Bu koleksiyonda Aljamiado edebiyatı önemli bir yer tutmaktadır. Avrupa dillerinde, orijinalleri nadiren başka yerlerde bulunabilecek basılı kitaplar da bulunmaktadır. Koleksiyonun içeriğinde çok yönlü olmasına rağmen en büyük önem taşıyan konu, Bosna-Hersekli Müslüman yazarların kitapları olması; Bosna-Hersek’in tarihi üzerinde çalışması ve genel olarak İslami içerikli eserlerin olmasıdır.
Muhamed Hadžijahić’in Kütüphanesi
Bosna Hersek Sanat ve Bilim Akademisi’nin danışmanı Muhamed Hadžijahić’in (1918-1986) kütüphanesi, Avrupa dillerinde yazılmış yaklaşık 4000 kitap içermektedir. Esas olarak ulusal tarihimiz ve kültürümüzle bağlantılı değerli bir koleksiyondur. Bu, Bosna Hersek veya Bölgenin diğer kütüphanelerinde bulunmayan çok sayıda nadir kopya içermektedir. Bu yayınlar, kültürel ve politik tarihimizi incelemek için orijinal kaynağı temsil eder. Bunun bir kısmı belgesel karakteri olan literatür: çeşitli raporlar, kurallar, yönetmelikler, kurallar kitabı. 1880, 1885 ve 1910 nüfus sayımlarındaki istatistik kılavuzlar, Bosna Hersek Meclisi’nden stenografik notlar, Yugoslavya Krallığı Ulusal Meclisi’nin stenografik notları, çeşitli ansiklopediler ve diğer referans materyallerden bahsetmek önemlidir. M. Hadžijahić’in eserlerine ek olarak, bu koleksiyonda Ć. Truhelka, V. Skarić, V. Ćorović, K. Jireček, H. Kreševljaković, M. Vega ve diğer yazarlarına ait değerli tarihi eserler bulunmaktadır. Etnolojik koleksiyon, ulusal yaratıcılığı kapsayan eski kitaplardan oluşmaktadır. Bu kitapların büyük bir kısmı yabancı dilde yazılmakta ve Bosna-Hersek dışında basılmaktadır.
Sinanudin Sokolović’in Kütüphanesi
Gazi Hüsrev-Bey Medresesi’nde profesör olan Sinanudin Sokolović, (1911-1973) Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesine 2002 yılında zengin ve değerli bir kütüphaneyi arkasında bırakmıştır. Bu kütüphanenin bir kısmı Avrupa’daki bir kitap koleksiyonunu içermektedir. 1500 civarında kitap vardır. Kütüphane özellikle İslam edebiyatında ve genel olarak İslam ve Müslümanlarla ilgili konularda zengindir. Aynı zamanda 1895 Kuran’ın çevirisi ve 1906 tarihli Medželle i Ahkjami Šerije gibi eski ve değerli İslami kitaplara da sahiptir.
Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi, bugün bu kurum için önemli olan tüm eserleri temin etmektedir. Avrupa fonu defterleri satın alma, takas ve hediyeler yoluyla temin edilmektedir. Önceki yıllarda olduğu gibi, çoğu kitap hediye olarak verilir.
Bu koleksiyona ait tüm kitaplar envantere girer ve formatlarına göre raflara yerleştirilir. Böylelikle aynı başlıktaki yayınlar aynı imzalara ve olası çiftlere yönelik işaretlere sahiptir. Katalog işleme, bibliyografik açıklamalar (ISBDM) için uluslararası standartlara uygun olarak yapılır. Kitaplar çeşitli terimler (yazar, başlık, anahtar kelime, konu, yıl, vb.) kullanılarak kütüphanede incelenebilir. Son derece değerli ve önemli kitaplar elektronik olarak mevcuttur.