Arşiv fonu
Arşiv Fonu iki koleksiyondan oluşmaktadır:
1. Osmanlıca Belgelerin Toplanması
2. Boşnakçadaki Belgelerin Toplanması
1. Osmanlıca belgelerin toplanması: Osmanlı idaresinin çeşitli yerel, il ve merkezi makamları tarafından verilen belgeleri içerir. Şu anda fon 1552-1565 ve 1725-1852 dönemlerini kapsayan Saraybosna Şeriat Mahkemesi’nin 88 sicil (protokol) koleksiyonunu elinde bulundurmaktadır. Bu siciller, Bosna-Hersek’in yanı sıra Saraybosna’nın siyasi, kültürel ve ekonomik tarihini incelemek için özel bir öneme sahiptir. Siciller Saraybosna aileleri, maddi statüleri ve meslekleri hakkında değerli veriler içermektedir. Siciller, Saraybosna’daki bazı ailelerin sahip olduğu kitaplara ilişkin verileri içerdiğinden, kültürel düzeyde sonuçlar alınabilir.
Fonda tutulan yaklaşık 1500 vakıfnamenin değerli bir koleksiyonu da var. Bu sayının 421’i orijinaldir. Kalanları ise transkript. Vakıfnameler, Bosna-Hersek’teki dini, eğitimsel, ekonomik ve diğer tesislerin inşasının yanı sıra, bazı yerlerin kökeni ve gelişimi ile ilgili araştırmalar için birinci sınıf kaynaklardır. Vakıfname transkriptleri üç sicil vakıfnamesi kitabında toplanır. İçinde Vakıfnamelere ek olarak, vasiyetnameler, yazılar, ilanlar, hüccet belgeleri gibi başka belgeler de vardır.
Arşiv fonunun önemli bir kısmı, Bosna-Hersek’teki eğitim tarihini incelemek için bir temel teşkil eden icazetname (diploma) koleksiyonudur. Bunlar hem Bosna Hersek’te hem de Osmanlı İmparatorluğu’ndaki diğer eğitim merkezlerinde Boşnakların eğitim ve öğretim tarihinin incelenebileceği diplomalar. Bu koleksiyondaki icazetnamelere ek olarak, el yazması koleksiyonunda çok sayıda icazetname bulunmaktadır. Icazetnameler olağanüstü bir sanatsal değere sahiptir.
Fonun büyük bir kısmı, fermanlar, beratlar, hüccetler, fetvalar, senedler, buyuruldular, arzuhallar, müraseleler, vasiyetnameler, çeşitli mektuplar, vb. gibi 7000 adet heterojen belgeye sahip 4967 kayıtlı arşiv biriminden oluşan çeşitli Osmanli belgelerden oluşmaktadır. Gazi Hüsrev Bey’in Vakfında çok sayıda defter bulunmaktadir. Bütün bu belgeler Bosna-Hersek’in tarihini incelemek için önemli bir kaynağı teşkil etmektedir.
Arşiv fonu aynı zamanda Abdulah Polimac tarafından Kütüphanenin ihtiyaçları için Osmanlıca’dan Boşnakça’ya arşiv materyallerinin çevirilerinden oluşan bir koleksiyona sahip.
2. Bosna dilinde toplu belgelerin toplanmasında, çoğunlukla sunulanlar, Avusturya-Macaristan’ın Bosna-Hersek işgalinden İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar olan dönemi kapsayanlardır. Daha az sayıda bireysel belge son dönemle ilgilidir.
Bu koleksiyonda, çok daha fazla sayıda bireysel belgeye sahip 1.051 kayıtlı arşiv birimi bulunmaktadır. Bu koleksiyon, Bosnalı-Hersek kültür geçmişinin yanı sıra El-Hidaje ofisi gibi bazı kurumların çeşitli resmi belgelerini ve özel materyallerini içeriyor. Fonda önemli bir yer tutan Osman Asaf Sokoloviç’in arşiv koleksiyonu, çok sayıda el yazması bulunan belgeleri (yayınlanmış veya yayınlanmamış) içeriyor. Muhamed Hadžijahić’in çok tematik düzenlenmiş notaları ve malzemelerin çalışma versiyonlarını içeren bir koleksiyonu; yanı sıra Fejzulah Hadžibajrić tarafından bir arşiv koleksiyonu. Bu koleksiyonda diğer bazı önemli kişilerden de materyaller bulunur. Muhamed Enveri Kadić de Boşnakça ve Osmanlı dillerinde belge toplanmasına değerli bir katkıda bulundu.
Bu koleksiyonda, Salih Sidki Hadzihusejnović Muvekkit’in zamanından beri saklanan envanter kitaplarını da Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nin eserinin tarihsel bir özetini sundukları için işlenmektedir. El yazısıyla yazılmış envanter kitaplarından modern dijitalleşmeye kadar uzanırlar.