Tarihçe

GAZİ HÜSREV BEY

Saraybosna’nın ikinci kurucusu Gazi Hüsrev Bey, Yunanistan’ın Serez kentinde 1480 (yılı) civarında doğdu. Babası Ferhat Bey, Trebinje bölgesinde valiydi.

Annesi, Sultan Bayezid’in kızıydı. İmparatorluk sarayında büyüdü. Bosna’ya gelmeden önce Smederevo’da sancak vekiliydi ve Avrupa’da Sultan için diplomatik görevleri yerine getirdi. 1521’de Saraybosna’ya vardıktan hemen sonra önemli inşaat girişimlerini üstlendi. Saraybosna’da inşa ettiği binalara ve vakıflara göre en büyük vakiflerden biriydi. 1541’de Saraybosna’da öldü ve hayatta iken camisinin hareminde inşa ettiği türbeye gömüldü.

GAZİ HÜSREV BEY VAKFI

Bosna-Hersek’in en büyük ve en güzel camilerinden biri olan Gazi Hüsrev Bey Camii 1530-31’de (Hicri 937’ de) inşa edilmiştir.

Bir yıl sonra, Cami avlusunda bir okul ve caddenin karşısında da büyük bir tekke inşa edildi. 1537 yılında Gazi Hüsrev Bey’in yedi yüz bin dirhem sahibi olduğu medresede vakıf sözleşmesinde yazılmıştır. Medrese, Gazi Hüsrev Bey’in annesi Seljuka’nın ardından Selçuklu adıyla anıldı. Kurşun çatısıyla medrese Kurşunlu olarak adlandırıldı. Bunlara ek olarak, Gazi Hüsrev Bey, imarethane, misafirhane, Türk hamamı, çarşı, iki han, su sebili, cami avlusunda çeşme, umumi tuvalet inşa etti. Caminin yanındaki saat kulesi ve vakıf 1859’da inşa edilen saatleri ayarlama enstitüsüne aittir. Vakfın parası 1866’da Saraybosna’da hastane inşa etmek için kullanıldı. Bu hastane, 1882’de Devlet Hastanesi inşa edilene kadar çalışıyordu. Gazi Hüsrev Bey, bu binaları desteklemek için Saraybosna pazarındaki yaklaşık iki yüz dükkânı, Jajce kasabası etrafındaki büyük arazileri ve Tešanj’daki ormanları bağışladı. Aynı zamanda Serez’de vakıf ve belirli miktarda para bıraktı. Pazarlar, hanlar ve Türk hamamlarından gelen gelirler, vakıf binalarının çalışması için kullanıldı.

KÜTÜPHANE

Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi Saraybosna’da kuruluş tarihi bilinen ilk kütüphanedir.

Gazi Hüsrev Bey Medrese Vakfiyesi’nde ‘‘Medrese’nin inşasından arta kalan para ile adı geçen medresede okutulmak, okurlara hizmet sunmak ve ilimle ilgilenenlerin istinsah edebilmesi için değerli kitapların satın alınmasını’’ yazmaktadır. Bu nedenle Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nin tarihi medreseye kadar uzanıyor (1537). 1863 yılına kadar, kütüphane Kurşunlu Medresesi bünyesindeydi. Bosna Valisi Topal Osman Paşa’nın talimatıyla Gazi Hüsrev Vakfı Yönetim Kurulu, kütüphanenin kullanılması için Bey Camii’nin yanında büyük bir oda inşa etti. 1935 yılına kadar orada kaldı, artan kütüphane ihtiyaçları nedeniyle Hünkar Camii’nin önündeki binalara taşındı ve 1992’de Bosna- Hersek’e yönelik saldırının başına kadar burada kaldı.

Nisan 1992’de, güvenlik nedeniyle şehirdeki çeşitli yerlere dağıtıldı. Dört yılllık savaş döneminde benzer nedenlerle kütüphanenin sermayesi bir yerden diğerine taşınıyordu ve bu şekilde tamamen korunmuş oldu. Savaştan sonra Kütüphane, 2013 yılına kadar devam eden 58 Hamdije Kreševljakovića Caddesi’nde Gazi Hüsrev Bey Medresesi kadın bölümü yakınındaki binaya yerleştirildi. Bugün Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi, yeni bir kütüphane binasının inşa edildiği 46 Gazi Hüsrev Bey Caddesinde eski şehrin kalbinde yer almaktadır. Katar Devleti’nin mali desteği ile inşa edilmiş ve donatılmış binanın açılış töreni 15 Ocak 2014 tarihinde yapıldı. Bina, Kurşunlu medresesinin batı duvarının yanında yer alıyor. Kütüphane bu şekilde asıl evinin kurulduğu yere, Gazi Hüsrev Bey’in vakıf külliyesine geri getirildi.

Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi şu anda yaklaşık yüz bin adet eser bulundurmaktadır. Bunların arasında Arapça, Türkçe, Farşça ve Boşnakça dillerinde 10.500’den fazla el yazması koleksiyonları, Osmanlı dilinde dokuz ile on bin arasında bireysel belge, Doğu dillerinde yaklaşık 21.000 ve Avrupa dillerinde 30.000’den fazla basılı kitap ile ayrıca 19. yüzyılın sonlarından ülkemizde ve dünyada yayınlanan en son dergilere kadar zengin bir süreli yayın fonu içermektedir. Kütüphane ayrıca değerli bir müze koleksiyonuna, bir fotoğraf kütüphanesine ve bir pulları koleksiyonuna sahiptir.