Oryantalist koleksiyonu

Arapça, Türkçe ve Farsça dillerinde basılı kitapların koleksiyonu (Oryantalist koleksiyonu)

Oryantalist koleyksiyon, Arapça, Türkçe (Arapça yazı – Osmanlıca ve Latin harfleri ile) ve Farsça dillerinde basılı kitapların yanı sıra, genel olarak Arapça harflerle Arebica denilen gibi yazılmış kitaplar gibi içerir.

Bu koleksiyon, yaklaşık 22.500 kütüphane ünitesinin kataloglandığı ve okuyuculara sunulduğu yaklaşık 35.000 monografiden oluşmaktadır. Bunlar arasında, basılı metinle birlikte, neredeyse düzenli olarak bir mühür, el yazısıyla yazılmış bir kelime veya sahiplerinin veya okuyucularının bir mısrasını içeren, değerli, eski ve nadir kitaplar bulunmaktadır.

Özellikle 1727 yılında kurulan İbrahim Müteferrika’nın ilk Osmanlı devlet matbaasından yapılan çalışmaların ilk kopyaları çok önemlidir. 1729 ve 1742 arasında, bu matbaada yirmi iki ciltte toplam 17 Türk İnkunabelleri adı altında basıldı. Bunların arasında Gazi Hüsrev Bey’in Kütüphanesinde 12 başlığı ve birden fazla kopyasına sahip olduğumuz bazı kitaplar bulunmaktadır. En dikkate değer olanlar:

1. Kitāb-ı Lügāt-ı Wanqulu (1728’de basılmış Vankulu Lügatı sözlüğü) Mustafa el-Vani’nin oğlu Mehmed (1592) O-55, O-56

2. Tārīḫ-i Miṣr-i ḡadīd. Suhejli-efendi O-3451 (Mısır’ın Tarihi, 1729)

3. Ahvâl-i gazevât der diyar-i Bosna. 18. yüzyılda yaşamış olan Ömer Novljanin tarafından (1741’de basılmış Tarih-i Bosna adıyla daha iyi bilinen Ahval-i Gazevati der diyar-i Bosna). O-2679 ve O-9895. Bunlar genel olarak Kütüphane’nin en eski basılı kitaplarıdır.

Kütüphane ayrıca, ilk Boşnakça ders kitaplarını, resmi ve süreli yayınları basan, 1866 yılında kurulan Bosna-Hersek’teki ilk devlet Vilayet Matbaa’sının ilk basılı kopyalarını da koruyor. Oryantalist koleksiyonda, bu matbaadan 14 eser bulunmaktadır ve bunlar 1282-1341 ve 1866-1922 dönemlerinde yayınlandı. İki alfabeli ve iki dilde (Latin / Arap harfli – Boşnakça / Türkçe dillerinde) karşılaştırmalı olarak basılan kitaplar ve süreli yayınlar Kütüphanenin özel bir ilgisini temsil etmektedir.

1905 yılının Temmuz ayında kurulan ve 1948’e kadar kesintisiz olarak çalışan ve hemen hemen her Boşnak gazetesini basan İslami Sermaye Matbaası’ndan bahsetmek önemlidir. Koleksiyonumuz, Arapça harflerle basılan ve 1908-1938 döneminde yayınlanan dokuz yayını içermektedir.

Oryantalist fonda, İstanbul’da Bosna-Hersek dışında da çalışan Hacı Muharrem-efendi Bosnevi (Saraybosnalı Muharrem Smajiš) öne çıkıyor. Basımevi, 19. yüzyılda 1273-1309 / 1856-1892 yılları arasında faaliyet gösteriyordu ve Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde bu matbaadan çıkan 150 eser bulunmaktadır.

Avrupa fonlarıyla birlikte, Kütüphanenin oryantalist koleksiyonu, Arebica denilen Arap harfleriyle yazılmış Bosna dilinde edebiyatı içeren değerli ve nadir olan Aljamiado (alhamiado) edebiyat koleksiyonunu paylaşmaktadır. İsim, Arapça olmayan, yabancı anlamına gelen Arapça olan al-a‘ağamiyy kelimesinden türemiştir.

Bizim topraklarımız üç buçuk asırlık bir süre boyunca Aljamiado Edebiyatının bol örnekleri ile göze çarpmıştır. Arebica yazıları birçok kez Boşnak dilinin fonetiklerine uyarlanmıştır. Bu yazıyla basılan ve Kütüphanede saklanan literatür, temel olarak dini, etik ve didaktik konularla ilgilenmektedir. Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesinde bulunan en eski Arebica eserin basılı kopyası (1307-1308 / 1889-1890 arası) Maktab Takvimi’dir.

Oryantal dillerdeki basılı koleksiyon, klasik İslami bilimsel çalışmalardan (akaid, ahlak, hadis, tefsir, fıkıh, İslam tarihi, İslam kültürü ve medeniyeti gibi ), sosyal bilimlerle ilgili çalışmalardan (felsefe, etik, tarih, sosyoloji, siyaset) yanı sıra (Arapça, Türkçe, Farsça ve Boşnakça) dilbilim ve edebiyat eserlerinden oluşur. Bununla birlikte, okuyucular için yararlı olabilecek sağın bilimlerde (mimarlık, matematik, tıp) eserler de bulunmaktadır.

Fon, Kahire, İstanbul, Riyad, Kuveyt, Londra, Paris, Leiden, Herndon (ABD), Moskova ve diğer yerlerde basılan kitaplarla tamamlanmaktadır. İlk matbaalardan kitaplar dünyanın modern matbaalarından kitaplar ile bir zamanlar, bir milletin ve onun okuryazarlığının ve entelektüel düşüncesinin belgelerini temsil etmektedirler.

Bu fon, Bosnalı ulema ve entelektüellerin özel kütüphanelerinin bağışlarıyla ve satın alma yoluyla zenginleştirildi ve bu kütüphanelerin en büyüğü Mehmed Handžić, Hafiz Asim Sirćo, Abdullah Bušatlić, Salim Muftić, Osman Asaf Sokolović, Sinanuddin Sokolović, Šaban Hodžić, Džemal Čehajić, Ahmed Smajlović ve diğerlerine aitti.

Kitaplar, kütüphanecilerin yardımıyla, herhangi bir metnin seçimi, kopyalanması veya taranması için kütüphanenin tüm ilgili kullanıcıları tarafından kullanılabilir.